Η επέλαση των ριάλιτι, γράφει ο μαθητής του Β2 Σιλιτζής Λεωνίδας

Για άλλη μια φορά στα ύψη τα νούμερα της τηλεθέασης για το διάσημο ριάλιτι! Σύμφωνα με τις εταιρείες μέτρησης, η χθεσινή τηλεθέαση του «BigBrother» άγγιξε το 80%! Το στοιχείο αυτό καταδεικνύει πως τα προγράμματα τύπου ριάλιτι επέστρεψαν δυναμικά στην ελληνική τηλεόραση μετά την πρώτη τους εμφάνιση στις αρχές του 2000, σημειώνοντας και μεγάλες θεαματικότητες, αλλά και πολλές και διαφορετικές παραλλαγές εκπομπών. Είναι πραγματικά αξιοπερίεργο γιατί τέτοιου είδους σόου σημειώνουν τόσο μεγάλη επιτυχία, καθώς σίγουρα τα αποτελέσματά τους δεν είναι καθόλου… αθώα.

Αρχικά, οι συνέπειες της παρακολούθησης τέτοιου είδους τηλεοπτικών εκπομπών είναι ορατές στην καθημερινότητα των συστηματικών τηλεθεατών. Αναλυτικότερα, οι τηλεθεατές δεν δύνανται να ενεργοποιήσουν την κριτική τους σκέψη, αλλά απεναντίας μετατρέπονται σε παθητικούς δέκτες, καθώς εθίζονται στην παρακολούθηση χαμηλής ποιότητας εκπομπών. Συγχρόνως, τα ριάλιτι σόου αποπροσανατολίζουν τους θεατές από σημαντικά κοινωνικοπολιτικά δρώμενα, με αποτέλεσμα να είναι πιο εύκολα χειραγωγήσιμοι.  Από την άλλη, λειτουργούν αποπροσανατολιστικά για τη νεολαία καθώς δημιουργούν λανθασμένα πρότυπα καλλιεργώντας την αντίληψη ότι σημασία έχει το εύκολο χρήμα και η αναγνωρισιμότητα έναντι των σπουδών, της πνευματικής καλλιέργειας και της εργασίας. Νομιμοποιούν, παράλληλα, την αντίληψη ότι η παρακολούθηση της ιδιωτικής ζωής των άλλων είναι επιτρεπτή -υπό την έννοια ότι αποτελεί μία μορφή ψυχαγωγίας-, παραβιάζοντας βασικά ανθρώπινα δικαιώματα. Προσβάλλουν, ακόμη, την αισθητική του κοινού. Οι βρισιές, οι απαξιωτικοί χαρακτηρισμοί και τα κλάματα συναγωνίζονται µε τις γαργαλιστικές αποκαλύψεις, τις απροσδόκητες ανατροπές, τις αυθόρμητες ή στημένες υποχωρήσεις.

Στον αντίποδα, οι συνέπειες της παρακολούθησης τέτοιου είδους τηλεοπτικών εκπομπών είναι πολλαπλές και για τους ίδιους τους συμμετέχοντες.  Ειδικότερα, οι «παίκτες» δε διστάζουν να προβούν  σε κάθε ενέργεια προκειμένου να αποκτήσουν αναγνωρισιμότητα και να κερδίσουν το χρηματικό έπαθλο. Κατά συνέπεια, ευτελίζεται η προσωπικότητα των παικτών και αλλοιώνεται ο χαρακτήρας τους, καθώς  υιοθετείται η αντίληψη ότι ο σκοπός αγιάζει τα μέσα. Υποβαθμίζονται οι ηθικές αρχές και αξίες τους και χάνεται κάθε είδος συντροφικότητας και αλληλεγγύης προς τον συνάνθρωπο. Επιπλέον, καταρρακώνεται η ψυχολογία τους καθώς εκτίθεται η προσωπική τους ζωή, αφού δίνονται στη δημοσιότητα οι πιο προσωπικές στιγμές τους, οι αδυναμίες, τα λάθη τους και τα πάθη τους,  ενώ η υπερβολική έκθεση στη δημοσιότητα προκαλεί συχνά τραυματικές εμπειρίες. 

Τελευταία συνέπεια, αλλά όχι λιγότερο σημαντική, είναι ότι με τις εκπομπές αυτού του είδους η τηλεόραση αναγορεύεται σε σημαντική ηθική αρχή, που υπηρετεί δήθεν υψηλούς ανθρωπιστικούς σκοπούς. Υποκαθιστά έτσι άλλους κοινωνικούς φορείς και θεσμούς, όπως το κράτος πρόνοιας και τη  δικαιοσύνη, σε σημαντικούς τομείς της ατομικής και κοινωνικής ζωής.

Συνοψίζοντας, είναι προφανές πως η προβολή και παρακολούθηση των εκπομπών αυτού του είδους εγκυμονεί σημαντικούς κινδύνους για το άτομο και για την κοινωνία. Γι’ αυτό κρίνεται αναγκαία η αναθεώρηση της στάσης, τόσο των ίδιων των τηλεθεατών όσο και των ιδιοκτητών των ΜΜΕ και των διευθυντών των τηλεοπτικών προγραμμάτων

Καταρχάς, οι τηλεθεατές οφείλουν να µην παρακολουθούν τις συγκεκριμένες εκπομπές, αλλά να αξιοποιούν δημιουργικά τον ελεύθερο χρόνο τους με δραστηριότητες που θα στοχεύουν στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής τους, στην αναζήτηση καλλιτεχνικών ενδιαφερόντων και στην ανάδειξη των ιδιαίτερων κλίσεων και ταλέντων τους. Ενδεικτικά, στις δραστηριότητες αυτού του είδους εντάσσονται η ανάγνωση βιβλίων, η παρακολούθηση διαλέξεων, τα ταξίδια και οι εκδρομές στη φύση καθώς και η ενασχόληση με την τέχνη και τον αθλητισμό. Η μειωμένη τηλεθέαση θα αναγκάσει τους αρμόδιους των τηλεοπτικών σταθμών να τις εξοβελίσουν από το πρόγραμμα. Επιβάλλεται, ακόμη, να διαμαρτύρονται έντονα για την ποιότητά τους στους τηλεοπτικούς σταθμούς και στο  ραδιοτηλεοπτικό συμβούλιο ζητώντας την κατάργησή τους ή - τουλάχιστον - την προβολή τους σε ώρες κατά τις οποίες δεν τις παρακολουθούν τα παιδιά.

Από την άλλη, είναι επιτακτική ανάγκη να αναβαθμιστεί το περιεχόμενο του ψυχαγωγικού προγράμματος των ΜΜΕ. Αποτελεί απαίτηση όλων μας, οι ψυχαγωγικές εκπομπές να μην προσβάλουν και να μην υποτιμούν τη νοημοσύνη μας αλλά να μας διασκεδάζουν με διαφορετικούς τρόπους ώστε να συμβάλλουν στην πνευματική μας καλλιέργεια. Οι εκπομπές θα πρέπει να είναι πολλών ειδών, όπως καλλιτεχνικού περιεχόμενου για διάφορες μορφές τέχνης καθώς και ενημερωτικές για τα προβλήματα των νέων και αθλητικές που δε θα περιορίζονται σε συγκεκριμένα αθλήματα, όπως το ποδόσφαιρο αλλά θα ασχολούνται και με το βόλεϊ ή το μπάσκετ. Επιπλέον, να περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα ποιοτικές και προσεγμένες σειρές, ντοκιμαντέρ, και εκπομπές που προβάλλουν τον πολιτισμό και την ιστορία του τόπου μας, που αφορούν την επιστήμη και την τεχνολογία. Με άλλα λόγια, προγράμματα που διευρύνουν τους πνευματικούς μας ορίζοντες και μας βοηθούν να γίνουμε καλύτεροι.

Είναι πλέον καιρός οι άνθρωποι των ιδιωτικών καναλιών να μην αντιμετωπίζουν τους τηλεθεατές ως απρόσωπα και μαζοποιημένα «ανθρωπάκια», τα οποία μπορούν να ανε­βάζουν τα ποσοστά της θεαματικότητας. Είμαστε λογικά σκεπτόμενοι άνθρωποι και είναι απαράδεκτο να ανεχόμαστε τέτοιου είδους υποβιβασμό και εξευτελισμό με την προβολή εκπομπών τύπου ριάλιτι. Δε δίνουμε το δικαίωμα σε κανένα να αδιαφορεί για την ποιότητα των προγραμμάτων που απευθύνονται σε μας και να χρησιμοποιεί την τηλεόραση ως μέσο ικανοποίησης του υλικού του συμφέροντος. Έτσι, καταλήγουμε στη θλιβερή διαπίστωση πως, αν η κατάσταση δε βελτιωθεί, το μόνο κουμπί που θα πρέπει να πατήσουμε είναι αυτό που κλείνει την τηλεόραση.

 

Σιλιτζής Λεωνίδας